สารส้มกับบทบาทในกระบวนการบำบัดน้ำ

สารส้มคืออะไร

สารส้ม หรือ Ammonium Alum คือ สารประกอบเคมีในกลุ่มเกลือซัลเฟตที่มีลักษณะเป็นผลึกใสหรือสีขาวที่สามารถละลายน้ำได้ดี โดยคุณสมบัติของสารส้มจะช่วยทำให้อนุภาคแขวนลอยในน้ำจับตัวกันเป็นก้อนใหญ่และตกลงสู่ก้นถังได้ง่าย สารส้มจึงถูกนำมาใช้กันอย่างแพร่หลายในกระบวนการผลิตน้ำประปาและการบำบัดน้ำเสีย

สารส้มทำให้น้ำใสได้อย่างไร

เมื่อนำสารส้มใส่ลงไปในน้ำที่ขุ่น สารส้มจะละลายและปล่อยประจุบวกออกมา ประจุเหล่านี้จะเข้าไปดึงดูดสิ่งสกปรกเล็ก ๆ ที่ลอยอยู่ในน้ำ ซึ่งส่วนใหญ่มีประจุลบ เช่น ดินเหนียว ฝุ่น ตะกอน หรือจุลินทรีย์บางชนิด ทำให้สิ่งสกปรกจับตัวกันเป็นก้อนไม่กระจายอยู่เดี่ยว ๆ

เมื่อสิ่งสกปรกที่จับตัวกันเป็นก้อนมีน้ำหนักมาพอ ก็จะตกลงไปกองที่ก้นถังหรือภาชนะ ทำให้น้ำด้านบนใสขึ้น โดยจะเรียกกระบวนการนี้ว่า การตกตะกอน ซึ่งเป็นวิธีง่าย ๆ ที่ใช้กันมายาวนานทั้งในครัวเรือนและการผลิตน้ำประปา

น้ำที่ผ่านการแกว่งสารส้มสะอาดแค่ไหน

น้ำที่ผ่านการแกว่งสารส้มจะใสขึ้น เพราะสิ่งสกปรกและตะกอนเล็ก ๆ จับตัวกันเป็นก้อนและตกลงไปกองกันที่ก้นถังหรือภาชนะ ทำให้น้ำดูสะอาดกว่าก่อนแกว่ง แต่จริง ๆ แล้ว ในน้ำอาจยังมีเชื้อโรคหรือสารที่ละลายอยู่ ซึ่งไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า ดังนั้น น้ำที่ใสขึ้นจึงไม่ได้หมายความว่าจะปลอดภัย 100%

จึงไม่ควรนำมาดื่มโดยตรง เพราะสารส้มไม่ได้มีคุณสมบัติในการฆ่าเชื้อโรค หากต้องการดื่ม ควรนำน้ำที่ใส่ขึ้นไปผ่านการกรองหรือต้มให้เดือดก่อน เพื่อให้มั่นใจว่าปลอดภัยต่อร่างกาย แต่สามารถนำน้ำที่ใสขึ้นมาใช้อาบน้ำหรือซักผ้าได้ในระดับหนึ่ง เนื่องจากตะกอนและสิ่งสกปรกส่วนใหญ่ถูกกำจัดออกไปแล้ว แต่ถ้าน้ำมีความเสี่ยงปนเปื้อนสารเคมีหรือมีกลิ่นผิดปกติ ควรหลีกเลี่ยง

โดยน้ำที่ผ่านการแกว่งสารส้มสามารถนำไปใช้งานได้หลายอย่าง ดังนี้

• ด้านการเกษตร ใช้รดต้นไม้ พืชสวน หรือพืชไร่
• ใช้ล้างรถ ล้างพื้น หรือทำความสะอาดทั่วไป
• ใช้ล้างเครื่องจักรในโรงงานอุตสาหกรรม หรือใช้ในขั้นตอนที่ไม่ต้องการน้ำบริสุทธิ์สูง
• ใช้สร้างระบบน้ำหมุนเวียนภายในชุมชน

น้ำแบบไหนที่ใช้สารส้มแกว่งได้

น้ำที่เหมาะสำหรับการแกว่งสารส้ม คือ น้ำขุ่นหรือน้ำที่มีตะกอนแขวนลอย เช่น น้ำบ่อ น้ำคลอง หรือน้ำฝนที่มีดินโคลนปนอยู่ ซึ่งสารส้มจะช่วยจับตะกอนและสิ่งสกปรกให้รวมตัวกันเป็นก้อนแล้วตกลงสู่ก้นถังหรือภาชนะ ทำให้น้ำด้านบนใสขึ้น

อย่างไรก็ตาม น้ำที่มีสารเคมีอันตราย โลหะหนัก มีกลิ่นหรือรสชาติผิดปกติ ไม่เหมาะกับการใช้สารส้ม เพราะสารส้มไม่สามารถช่วยกำจัดสิ่งเหล่านี้ได้

สารส้มมีกี่แบบ

สารส้มเป็นวัสดุที่นิยมใช้กันอย่างแพร่หลายในการบำบัดน้ำ ทำให้น้ำใสและจัดการตะกอนได้ง่ายขึ้น แต่สารส้มก็มีหลายรูปแบบ ซึ่งแต่ละแบบก็เหมาะกับการใช้งานที่ต่างกัน ดังนี้

สารส้มแบบก้อน

สารส้มแบบก้อน มีลักษณะเป็นก้อนแข็ง ๆ ที่สามารถใช้งานได้ง่ายและเก็บไว้ได้นาน เหมาะกับ น้ำบ่อ น้ำคลอง หรือครัวเรือนขนาดเล็ก การใช้สารส้มแบบก้อนมักจะใช้แกว่งน้ำโดยตรง เพื่อให้ตะกอนและสิ่งสกปรกจับตัวกันเป็นก้อนและตกลงสู่ก้นถัง

สารส้มแบบผง

สารส้มชนิดผง จะเป็นผงละเอียด สีขาว สามารถละลายได้เร็วและควบคุมปริมาณได้แม่นยำ เหมาะกับการบำบัดน้ำเสียขนาดกลางถึงใหญ่ เช่น โรงงานน้ำประปาหรือชุมชนที่ต้องการปรับความขุ่นของน้ำให้สะอาด ตัวผงสารส้มสามารถกระจายตัวได้ดี ทำให้กระบวนการตกตะกอนเกิดเร็วขึ้นและมีประสิทธิภาพสูง

สารส้มแบบน้ำ

สำหรับสารส้มแบบน้ำ เป็นสารละลายเข้มข้นที่ใช้งานได้สะดวก เพราะสามารถผสมเข้ากับน้ำได้ทันที ซึ่งเหมาะกับระบบบำบัดน้ำเสียหรืออุตสาหกรรม ที่ต้องการประสิทธิภาพสูงและควบคุมปริมาณได้ง่าย การใช้สารส้มแบบน้ำ จะช่วยลดขั้นตอนการละลายและกระจายสาร ทำให้ประหยัดเวลาและลดความผิดพลาดในการใช้งาน ซึ่งหลังการใช้งานต้องเก็บในภาชนะที่ปิดมิดชิด และไม่ควรเก็บนานเกินไป เพราะอาจเสื่อมสภาพ